Ndėrgjegjja sipas
psikologjise tradicionale ėshtė njė funksion i aftėsisė njerzore pėr tė pėrvetėsuar
diturinė. Ndėrgjegjja ėshtė dhuntia e vetgjykimit,
ndjenjės sė
pendimit dhe e
keqardhjes kur ne bėjmė gjėra qė janė kundėr
normave tona
morale. Ndjenja tė tilla nuk arrihen nga
mendja, megjithse ato mund tė shkaktojnė qė ne tė "shqyrtojme ndėrgjegjen tonė" dhe t“i rishikojme kėto norma morale, ose ndoshta tė arrijmė tė shmangim pėrsėritjet e
sjelljeve .
Metaforat e zakonshme qė pėrdorim nė lidhje me ndėrgjegjen janė: "zėri i ndėrgjegjes", "zėri i brendshėm", "brejtja e ndėrgjegjes", "ndėrgjegje e pastėr" etj.
Shumė njerėz mendojne qė ndėrgjegja ėshtė njė shkallė e veēantė e
vetėdijes njerzore, qė na
shtyn, madje na
detyron, nga
shkaqe etike dhe morale tė kryejmė ose jo veprime tė caktuara.
Vendimet qė marrim mund tė na
duken si tė pashmangshme ose tė vetėdijshme, pra nė dijeninė e pritėshme dhe tė mendueshme tė
pasojave (
pėrgjegjėsisė). Shkencetaret esotem te fushes se
etologjise,
neuroshkences dhe
psikologjise zhvilluese kerkojne t“a shpjegojne ndergjegjen si nje funksion te
truruit njerzor qe u zhvillua te aftesoje
altruizmin e dyanshem brenda
shoqerise. Si e tille mund te jete veteshtyese (e percaktuar genetikisht) ose e mesuar.
Psikologu
Sigmund Freud (
Zigmund Frojd) e mendonte ndergjegjen si te rrjedhur nga
mbiuni (orig.
Über-Ich), qe nga ana e tij drejtohet nga prinderit tane gjate femijerise. Sipas Frojdit, pasoja e mos bindjes se ndergjegjes sone ėshtė "
faj", i cil mund te jete nje faktor ne zhvillimin e
neurozes.